Mohd Basyaruddin: Profesor Kimia Seawal  36 Tahun

25 Ogos 2023

Biografi Ringkas:


MOHD BASYARUDDIN ABDUL RAHMAN dilahirkan pada 12 September 1972 di Bukit Mertajam, Pulau Pinang merupakan anak bongsu daripada empat beradik dalam keluarga guru. Beliau mendapat pendidikan awal di Sekolah Rendah Kebangsaan Methodist, Parit Buntar dan seterusnya di Sekolah Menengah Sains Raja Tun Azlan Shah, Taiping, Perak. Selain cemerlang dalam akademik, beliau seorang yang aktif dalam persatuan dan sukan (hoki, olahraga dan ragbi). Beliau menerima Ijazah Sarjana Muda Sains (DwiMajor) Kimia dan Sains Komputer dengan Pendidikan dari Universiti Teknologi Malaysia dan menjadi Presiden Persatuan Sains dan Teknologi selama dua penggal. Beliau dianugerahkan Ijazah Doktor Falsafah (Kimia Katalisis) dari University of Southampton, England dan menerima Feloship daripada Bank Pembangunan Islam yang berprestij untuk Penyelidikan Pasca Kedoktoran dalam Kejuruteraan Genetik di Universiti Edinburgh, United Kingdom dan Agensi Sains dan Teknologi Jepun untuk Penyelidikan Saintis Pelawat dalam Kejuruteraan Protein di Universiti Osaka, Jepun.

Beliau menggengam ijazah PhD dalam Kimia Katalisis pada usia 26 tahun. Beliau memulakan kerjayanya dalam industri sebagai Jurutera Jaminan Kualiti di SONY, kemudian beliau telah mendapat tawaran untuk menjawat jawatan sebagai ahli akademik dengan menyertai Universiti Putra Malaysia (UPM) pada Ogos 1999. Beliau telah melakar sejarah apabila ditawarkan kenaikan pangkat ke jawatan Profesor seawal usia 36 tahun. Ini menjadikan beliau antara profesor dalam bidang sains dan teknologi yang termuda di Malaysia. Kini, beliau merupakan Profesor Kanan dalam Kimia dengan menyandang jawatan hakiki Profesor Gred Khas A (VK05). Pengiktirafan di peringkat Antarabangsa apabila beliau telah dinobat sebagai Cendekiawan Pelawat Terbilang oleh Universiti California, Berkeley (AS) dan Penasihat Antarabangsa Pusat Penyelidikan Sains Aerosol pertama di Asia yang berpangkalan di Taiwan dan sebagai profesor pelawat di beberapa buah universiti lain.

Penyelidikan Terkehadapan


Profesor Mohd Basyaruddin mempelopori beberapa penyelidikan fundamental dan baharu di Malaysia seperti kimia pengkomputeran, cecair ionik, metaloenzim, nanoemulsi aerosol dan bahan retikular serta menjadi pakar rujuk negara dalam bidang berkaitan. Beliau menerajui dan membantu mendapatkan dana penyelidikan berjumlah lebih RM28 juta melalui lebih 50 geran penyelidikan luar dan dalam negara seperti SESAME, JICA-SATREPS, India-ASEAN, CSIC Spain, TWAS, British Council, Genetic and Molecular Biology Initiatives, NanoMITe, Yayasan Penyelidikan Antartika Sultan Mizan, International Collaboration Fund MESTECC dan lain-lain. Kajian fundamental dan pengkomputeran berkaitan penghantaran-nano aerosol untuk molekul atau biomolekul secara nanoemulsi atau bahan nano telah berjaya diaplikasikan dalam bidang perubatan (teranostik kanser paru-paru) dan pertanian (pengawalan kulat Ganoderma). Jurnal berprestij klasik Dalton Transactions telah mengabadikan grafik sistem homing peptide-gemcitabine-nanoZIF-8 untuk rawatan kanser paru-paru secara pulmonari sebagai penghias hadapan edisi Februari 2021 sempena ulangtahun ke50 jurnal tersebut.

Beliau giat menjalankan kolaborasi/sangkutan penyelidikan dengan Harvard University, University of Minnesota dan University of North Carolina (USA), Daresbury Synchrotron dan Queens’ University (UK), Lund University (Sweden), University of Tokyo dan Osaka University (Jepun), Royal Scientific Society (Jordan), Materials Science Institute of Madrid (Sepanyol), University of Minho (Portugal), Aerosol Science Research Center (Taiwan), Kasertsart University (Thailand) dan beberapa universiti tempatan. Melalui aktiviti berteraskan sains, ChM Basyaruddin telah menjelajah lebih 50 buah negara di dunia dan beliau sering menggunakan peluang tersebut untuk mempelajari budaya kerja dan kebudayaan masyarakat setempat. 

Pengiktirafan:


Profesor ChM Dr. Mohd Basyaruddin Abdul Rahman telah menerima pelbagai anugerah di peringkat Kebangsaan dan Antarabangsa termasuk Penyelidik/Ahli Kimia Muda daripada Persatuan Kimia Amerika (ACS), Kesatuan Antarabangsa Kimia Tulen dan Gunaan (IUPAC), Saintis Cemerlang Malaysia dan Saintis Penyelidikan Terbaik Malaysia (TRSM). Majlis Nobel Lindau menaja kehadirannya pada Mesyuarat Lindau ke-56 Pemenang Nobel bersama dengan lebih 25 orang Nobel Laureate dan Saintis Muda dari seluruh dunia pada tahun 2006.


Beliau juga telah menerima pengiktirafan di peringkat Antarabangsa atas kepakarannya dalam biokatalisis dan aerosol nanoemulsi. Kerja-kerja beliau dalam biokatalisis (ester lilin cecair) dan biologi struktur telah diterbitkan dalam jurnal berimpak tinggi antarabangsa, seperti Dalton Transactions, PlosOne, Journal of Molecular Liquids, Catalysis Today, Chemical Physics, Protein Journal, Langmuir, Molecular Simulation and Food Chemistry. Beliau mempunyai lebih daripada 300 makalah yang diindeks dan 12 bab dalam buku, dan karyanya kerap dipetik dalam jurnal berwasit antarabangsa. Pengiktirafan terhadap hasil kerja beliau juga terserlah dalam bentuk jemputan sebagai penceramah utama dan pleno di lebih 300 persidangan antarabangsa dan tempatan. Pengiktirafan rakan sebaya terhadap kerjanya juga boleh dilihat dalam bentuk keahlian Lembaga Editorial dan jemputan tetap untuk bertindak sebagai pengulas artikel jurnal. Beliau juga kerap dipaparkan dalam pelbagai platform media, radio, televisyen dan majalah, serta ditemu bual mengenai kerjanya. 

Penyelidikan dan Inovasi:

Penyelidikan meluas Mohd Basyaruddin dalam teknologi enzim untuk pengeluaran mampan ester berasaskan kelapa sawit hasil tinggi dan ketulenan tinggi. Aplikasi ester lilin cecair melalui proses mesra alam sekitar telah diperluaskan untuk memenuhi keperluan pengguna seperti dalam pengeluaran MBAdipate (bahan kimia halus; pelincir), MBiocoatings (salutan kayu dan permukaan) dan MBSofax (kosmeseutikal; farmaseutikal). Penemuan terbaru dalam kimia peptida, sebagai contoh, peptida antibeku dan peptida terkonjugasi, masing-masing mempunyai potensi yang besar untuk industri makanan sejuk beku dan bioperubatan. Produk hasil kajian beliau telah memenangi lebih daripada 100 anugerah berprestij, termasuk 20 pingat Emas di peringkat antarabangsa (cth. Geneva, Pittsburgh, ITEX) dan di pameran tempatan inovasi produk termasuk menggondol Anugerah Harta Intelek Negara 2009. Pasukan penyelidiknya terlibat secara aktif dalam melindungi mereka kaedah pengeluaran dan produk penyelidikan. Sehingga kini, 25 permohonan paten telah diberikan dan difailkan di Malaysia, enam di peringkat antarabangsa. Semasa pandemik, beliau berjaya memfailkan tiga paten baharu berkaitan penghantaran nano ubat antikanser untuk laluan pulmonari dan penghantaran nano racun kulat untuk patogen kulat dalam aplikasi pertanian. Beliau kini mengarahkan kerjanya ke arah pengesahan pasaran, pemprosesan industri dan pra-pengkomersilan pengeluaran yang dipatenkan. 

Kepimpinan Berkarisma


Di samping berjaya menubuhkan makmal kimia dan menjadikannya salah satu makmal biokatalisis dan simulasi paling produktif di Malaysia, Basyaruddin telah memainkan peranan penting dalam mewujudkan kimia teori dan pengkomputeran sebagai bidang pengajian utama di Malaysia sejak 2008. Dengan kekukuhan akademik, penyelidikan dan latar belakang teknikal, beliau terus memimpin dan menyumbang dalam arena penyelidikan berkaitan. Beliau telah memainkan peranan penting sebagai Ketua Juruaudit dan Ketua Jawatankuasa Pelaksana dalam pembangunan prosedur ISO 9001:2000 untuk pensijilan MS ISO di UPM. Malah, sifat kepimpinannya juga meliputi pentadbiran. Beliau pernah menyandang sebagai Ketua Jabatan Kimia dan Timbalan Dekan (Penyelidikan dan Pengajian Siswazah) dan Dekan Fakulti Sains, UPM. Beliau juga merupakan Pengarah Pengasas Pusat Penyelidikan Biologi Struktur dan Sintetik, Institut Genom Malaysia. Beliau memainkan peranan penting dalam mewujudkan dan menerajui penyelidikan biologi struktur melalui pelbagai inisiatif penyelidikan dan kerjasama pada peringkat kebangsaan dan antarabangsa.

Beliau mengambil bahagian secara aktif sebagai ahli pelbagai jawatankuasa untuk persidangan dan bengkel antarabangsa dan kebangsaan sebagai Pengerusi, Setiausaha dan Pengerusi Sesi. Beliau adalah Ahli Pengasas Global Young Academy elit di bawah naungan UNESCO dan Panel InterAcademy yang berpangkalan di Jerman. Beliau merupakan pencetus idea dan dilantik sebagai Pengerusi Pengasas Jaringan Saintis Muda-Akademi Sains Malaysia (YSN-ASM) untuk memenuhi keperluan bakat saintis muda negara. Melalui ASM, beliau juga telah bertindak sebagai Ketua Pusat Media Negara bagi menggalakkan kewartawanan sains dan komunikasi di negara ini. Beliau juga membantu penubuhan Egyptian Young Academy of Science (EYAS) dan Argentina National Young Chapter.

Basyaruddin telah dipilih sebagai Felo oleh Akademi Sains Malaysia 2015, Royal Society of Chemistry 2016 (UK), International Institute of Advanced Materials 2020 (Sweden) dan Institut Kimia Malaysia 2022. Beliau kini adalah Presiden Persatuan Sains Analisis Malaysia (ANALIS) dan Pengerusi Majlis Dekan Sains dan Matematik Malaysia. Beliau telah dipilih sebagai Jawatankuasa Eksekutif untuk Persatuan Koloid dan Sains Permukaan Asia. Beliau melakar sejarah melalui penubuhan Kursus Dekan Antarabangsa-Bab Malaysia dengan kerjasama DAAD, Jerman dan Akademi Kepimpinan Pendidikan Tinggi (AKEPT), untuk memupuk dan membangunkan kepimpinan akademik dalam kalangan dekan dan pengarah yang baru dilantik. Beliau telah dipilih sebagai Pakar Sesi Interaksi Kepimpinan Symbiotic - Program Southeast Asian Scholars for Higher Education Leadership 2018. Beliau sangat aktif dalam kepimpinan cawangan antarabangsa di Malaysia di mana beliau pernah menjadi Naib Pengerusi Persatuan Alumni Bank Pembangunan Islam – Cawangan Malaysia dan Kebangsaan Penasihat Persatuan Kimia Amerika (ACS) – Cawangan Malaysia.


Beliau dinamakan The Outstanding Young Malaysian 2008; dan salah seorang Saintis Muda Asia 2009 dan Saintis Muda Forum Ekonomi Dunia 2009 dan Faces of Science@Malaysia atas sumbangan luar biasa beliau kepada pembangunan saintifik dan teknologi di negara ini. Beliau juga telah disenarai pendek sebagai finalis Anugerah Merdeka (Pencapaian Akademik Cemerlang). Pengetahuan mendalam dan kemahiran pementoran beliau telah memberi inspirasi kepada ramai penyelidik untuk bekerja dengannya melalui pelbagai kerjasama akademik. Ringkasnya, tujuh daripada bekas pelajar di bawah bimbingan beliau kini menjadi profesor madya di universiti masing-masing. Beliau telah membangunkan modul untuk menyemarakkan semangat pensyarah muda melalui program Unshackling Young Academics sejak 2016. Ini adalah salah satu kepakarannya dalam membimbing bakat muda untuk menghadapi pelbagai cabaran di masa hadapan. Beliau kini dilantik sebagai Pengerusi Lembaga Governan ISTIC-UNESCO, Pusat Sains, Teknologi dan Inovasi Antarabangsa (ISTIC) untuk Kerjasama Selatan-Selatan di bawah naungan UNESCO. Pelantikan tersebut membolehkan beliau memainkan peranan yang lebih penting dalam negara dan platform antarabangsa, menyumbang idea dan pengetahuan dalam mesyuarat dan perbincangan, di mana beliau mempamerkan keupayaan organisasi dan kemahiran kepimpinannya yang kukuh.

Prof. Mohd Basyaruddin bersama-sama ahli keluarga tersayang.

Keterlibatan Berimpak


Mohd Basyaruddin mempunyai semangat yang tidak pernah puas terhadap pengajaran dan pendidikan seperti yang dapat dilihat dalam cara beliau menyelia pelajar pascasiswazah dan sarjana muda serta mengembangkan kemahiran makmal mereka. Beliau mengajar kimia tak organik, kimia fizikal, kimia protein, kimia petroleum dan kimia pengkomputeran. Agenda beliau dalam mempromosi dan mengukuhkan kimia teori telah direalisasikan melalui penerimaan mekanik kuantum dan kimia pengkomputeran di universiti tempatan. Beliau telah dijemput sebagai Penilai Luar untuk program ijazah Kimia dari pelbagai universiti. Beliau menggunakan platform ini untuk memperkenalkan kurikulum kimia pengkomputeran dan mesra industri untuk graduan masa hadapan. Sehingga kini, beliau telah menyelia seramai lebih 130 pelajar siswazah (75 PhD, 52 MSc) dan lebih 120 pelajar sarjana muda.


Semangat dan visi beliau terhadap belia telah mendorong beliau untuk aktif dalam aktiviti jerayawara terutamanya sebagai Pengarah MyBiotech@School (promosi bioteknologi), Back to Schools (motivasi dan inovasi dalam sains), National Science Challenge, Adiwira STEM, Petronas Pertandingan Pertunjukan Sains, Kem Outreach Penerima Nobel, Kem STEM Pemimpin Global I, Olimpik STEM Antarabangsa (ISTEMO), Karnival Jom Sains dan banyak lagi aktiviti berkaitan STEM. Beliau telah memberikan banyak ceramah motivasi sains yang menekankan kepentingan kimia, fizik dan matematik dalam pengetahuan dan industri berasaskan nanobioteknologi. Beliau turut mempelopori projek sains negara berasaskan komuniti, Duta Sains (Duta Sains) sebagai pakar rujuk dengan menyediakan perundingan dan interaksi berterusan dalam menyelesaikan masalah setempat. Melalui aktiviti jangkauan sebegitulah Basyaruddin telah mempamerkan dedikasinya terhadap pembangunan sains di Malaysia dengan menggalakkan anak muda Malaysia untuk mengejar potensi mereka sekali gus meningkatkan keinginan mereka untuk berkhidmat dengan baik kepada Malaysia pada masa hadapan.

Walaupun jadual akademik dan penyelidikannya padat, beliau terus menjadi sukarelawan di sekolah awam, menasihati dan membimbing banyak pasukan projek sains dan inovasi. Sebagai fasilitator dan motivator, beliau telah berinteraksi dengan lebih 200,000 pelajar (umur 5-18) dari lebih 2,000 sekolah dan pusat matrikulasi sejak 2001. Beliau kini aktif terlibat dengan Pergerakan STEM Kebangsaan untuk meningkatkan celik sains dan menggalakkan anak muda Malaysia berbakat untuk mengikuti pendidikan berasaskan STEM. Beliau adalah salah seorang daripada segelintir ahli akademik yang mampu menyampaikan karyanya kepada khalayak bukan akademik dan berkongsi dengan orang ramai. Beliau juga bekerjasama dengan para guru dan dilantik sebagai Penaung Pengasas untuk Persatuan Guru STEM memandangkan penglibatannya yang tidak ternilai dalam berkongsi amalan terbaik untuk guru STEM dan komuniti.

Profesor ChM Dr. Mohd Basyaruddin telah menunjukkan kemajuan yang luar biasa dan terus memecahkan halangan tradisional dalam aktiviti akademik dan penglibatan awamnya. Beliau sememangnya seorang penyelidik bertenaga yang komited sepenuhnya terhadap kemajuan sains dan teknologi di Malaysia, khususnya sains pelbagai disiplin. Beliau adalah individu yang bukan sahaja telah membuktikan bahawa beliau mempunyai keupayaan untuk "memakai banyak topi," tetapi memakainya dengan baik. Kejayaannya telah menjadi inspirasi kepada rakan sebayanya dan kepada komuniti saintifik pada umumnya. Pencapaiannya menjadikan beliau seorang ahli akademik, penyelidik, dan mungkin yang lebih penting, model ikon Malaysia yang memberi inspirasi kepada ramai untuk mengikuti jalan yang telah ditetapkannya, malah untuk berlepas dari jalan yang telah ditetapkannya. Beliau berkahwin dengan pakar biologi struktur, Profesor Madya Dr. Normi ​​Mohd Yahaya, dengan seorang anak perempuan yang cerdas, Barika Qaysar, dan seekor kucing peliharaan, Nikki.